Podstawowym warunkiem korzystania z usług asystentów osobistych jest zazwyczaj miejsce zamieszkania.

- Jestem miłośnikiem piłki nożnej. Oglądam prawie wszystkie mecze. Kiedyś poprosiłem mamę, żeby w sklepie kupiła mi piwo na wieczór, bo grała moja ulubiona drużyna – powiedział Michał, 23-latek z Przemyśla, tetraplegik. – Kłóciliśmy się o to cały dzień. Jestem w takiej sytuacji, że to piwo musiałaby mi osobiście podać w szklance ze słomką.

Ostatecznie jego mama nie spełniła tej prośby, bo uważała, że byłoby to szkodliwe dla zdrowia Michała. Według niego zrozumiałe jest, że żaden rodzic nie podałby alkoholu swojemu dziecku, szczególnie kiedy miałoby problemy ze zdrowiem.

- Pojmuję to, ale chciałbym móc decydować sam o sobie, a przez to, że fizycznie jestem unieruchomiony, czasami pozbawia się mnie jakichkolwiek wyborów – dodał Michał.

Bez poczucia kontroli

To, co robimy i jakie podejmujemy decyzje, wiąże się z pewnymi skutkami i konsekwencjami. Są to jednak rezultaty naszych własnych, samodzielnych wyborów. Dorosły człowiek w sytuacji, gdy ktoś inny będzie chciał podejmować za niego decyzje, nakazywać, co ma robić, będzie czuł dyskomfort, a nawet złość. I choć konsekwencje własnych wyborów bywają czasem złożone, to jest to nasza wolność i poczucie panowania nad własnym życiem.

W przypadku osób niesamodzielnych takie poczucie kontroli często bywa zaburzone. Istotą niepełnosprawności jest w tym przypadku zależność od innych. Bardzo często ta zależność fizyczna przekłada się na brak możliwości samodzielnego decydowania o własnym życiu. Rodzą się frustracja, żal. Na dłuższą metę relacje z bliskimi stają się obowiązkiem i koniecznością.

- Mnie samemu jest głupio prosić mamę o pomoc przy rzeczach, które chciałbym robić w wolnym czasie, bo wiem, jak bardzo zmęczona jest pomaganiem mi przy tych zwykłych, życiowych czynnościach – wyznał Michał.

Jego ojciec pracuje poza domem i jest z rodziną tylko w weekendy.

Marzenie o skręcie

Dzięki rozwiązaniom wprowadzonym w reformie szkolnictwa wyższego z 2011 roku, uczelnie uzyskały nowe możliwości pomocy studentom z niepełnosprawnością. Szkoły wyższe są zobowiązane do stwarzania im warunków do pełnego udziału w procesie kształcenia i w badaniach naukowych, w tym do prowadzenia usług asystenckich (pomoc w przemieszczaniu, sporządzaniu notatek, załatwianiu spraw na uczelni).

Według Michała wszystko to jednak kończy się w momencie, kiedy tata pakuje go do auta i zabiera do domu.

- Czasami marzę o tym, że mam takiego opiekuna, jak w filmie „Nietykalni”, z którym mógłbym zapalić skręta i iść w nocy na miasto – rozmarzył się Michał. – Zasmakować czegoś takiego choćby raz w życiu.

Na ile niezależne życie?

Obecnie brak jest (oprócz wsparcia na uczelniach wyższych) rozwiązań systemowych, które w jasny i klarowny sposób określałyby potrzeby, sposób wsparcia i źródła finansowania usług asystenckich. Nie istnieje również definicja, która jednoznacznie mówiłaby, kim jest asystent, a kim opiekun osoby z niepełnosprawnością.

Na pytanie nad planowanymi działaniami w sprawie usług asystenckich, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej odpowiedziało, że 22 października 2015 r. podpisano rozporządzenie w sprawie rodzajów zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych, zlecanych fundacjom oraz organizacjom pozarządowym.