Prawie zupełnym przeciwieństwem rosyjskiego był zabór austriacki. W roku 1848 w Austrii tron obejmuje Franciszek Józef I. Z jego inicjatywy w roku 1867 następuje utworzenie Monarchii Austro-Węgier i ogłoszenie Konstytucji  radykalnie ograniczającej rolę monarchy na rzecz parlamentu. Od tego momentu na terenie Europy powstaje coś, co nazwać można pierwowzorem Unii Europejskiej.

Wprowadzona konstytucja gwarantowała wolność wyznania, zgromadzeń i stowarzyszeń, równość wobec prawa, tajemnicę korespondencji.  Oczywiście nie wszystko było idealnie ponieważ ordynacja faworyzowała zamożnych, natomiast głosować nie mogły kobiety i ludność chłopska, to i tak na owe czasy był to bardzo duży postęp. Sam monarcha nigdy nie sprzeciwił się decyzji parlamentu i zawsze lojalnie z nim współpracował.

Kraj miał powierzchnię 677 tys. km kw. I liczył ponad 50 mln mieszkańców i 11 narodowości: Niemcy – 24%, Węgrzy – 20%, Czesi – 13%, Polacy – 10%, Ukraińcy/Rusini – 8%, Rumuni – 6%, Chorwaci – 5%, Serbowie – 4%, Słowacy – 4%, Słoweńcy – 3%, Włosi – 3%.

Nominał na banknotach wypisany był w 9 językach (w tym, oczywiście, w polskim).

Teren zaboru polskiego (Galicja) posiadała autonomię, własny parlament, polskie były administracja, sądownictwo i szkoły. Działał polski Uniwersytet Jagieloński, Akademia Umiejętności w Krakowie o raz Uniwersytet we Lwowie.

Na 373 miejsc w parlamencie austriackim dla Polaków zarezerwowanych były 63 miejsca. Polacy wraz z Niemcami i Czechami tworzyli koalicję zwaną „Der eiserne Ring” (żelazny pierścień), która przez dziesięciolecia rządziła Austrią.

Polacy za czasów Austro-Węgier posiadali dwóch premierów i ok. czterdziestu ministrów, w tym tak ważnych jak ministrowie finansów, spraw wewnętrznych oraz spraw zagranicznych. Jako naród radziliśmy sobie nadzwyczaj dobrze i mając po temu warunki, niewątpliwie odnieśliśmy sukces.

Dwa zabory – dwa zupełnie inne położenia Polaków.

Dzisiaj Polska odnosi niewątpliwy sukces jako członek Unii Europejskiej i lepiej uważajmy abyśmy, przez lekkomyślność rządzących, znowu wszyscy nie wylądowali zaborze rosyjskim.

          Andrzej Styczyński
          .NOWOCZESNA